Studzianka dawna osada tatarska
Z powstaniem wsi Studzianka (początkowo Studzienna, Studzienka, Studzianna) wiąże się kilka legend ludowych. Jedną z nich podaje w że nazwa wsi pochodzi od stu dni,
w czasie których to mieszkańcy Studzianki musieli pracować na rzecz folwarku w Koszołach, należącego do łomaskiego klucza dóbr królewskich. Inna głosi ona, że przejeżdżał tędy wielki książę litewski Witold (1352-1430). Upodobał on sobie uroczysko zwane „Doliną”. Zatrzymywał się tutaj i odpoczywał ze swym pocztem, wracając z dalekich wypraw wojennych. Gasił wówczas pragnienie zimną wodą bijącą z pobliskiego źródła. Następnie miejsce wokół źródła ocembrowano tworząc małą studnię. Jak głosi dalej legenda, miejscowości tej nadano nazwę Studzienka, która z czasem została przekształcona w Studziankę. Z nazwą wsi wiąże się również legenda, dotycząca osadnictwa tatarskiego. Mianowicie jednemu z oficerów jazdy tatarskiej, król polski miał ofiarować tyle ziemi, ile zdąży objechać konno w ciągu jednego dnia. O zachodzie słońca, kiedy to strudzony wielce ciągłą jazdą konna oficer tatarski szukał miejsca na odpoczynek, natrafił on pod lasem na źródło. Napoił swego konia, sam ugasił pragnienie i postanowił w tym miejscu osiedlić się
i zbudować dom. Od tego źródła, a następnie studni, wzięła swą nazwę wieś, a potem tatarski zaścianek – Studzianka.
Tatarzy pojawili się w Studziance w II poł. XVII wieku za sprawą Jana III Sobieskiego. Miejscowość stanowiła centrum życia muzułmańskiego w okolicy, którą zamieszkiwały wielkie rody tatarskie m.in. Azulewicze, Czymbajewicze, Bajrulewicze, Bogdanowicze, Okmińscy, Koryccy. Wielu Tatarów walczyło w wojnie 1792 roku, powstaniu 1794 roku i u boku samego cesarza Napoleona w wojnie 1812 roku. Tatarzy ze Studzianki dawali wyraz swojej odwagi w powstaniach XIX wieku. Do 1915 roku w Studziance stał meczet, zbudowany po przybyciu Tatarów po 1679 roku. Na jego miejscu budynek po szkole którym zajmuje się stowarzyszenie, a miejsce to zwane jest potocznie meczeciskiem. Plac ten w 1921 roku pod budowę szkoły przekazał ostatni imam parafii muzułmańskiej w Studziance Maciej Bajrulewicz. W Studziance do dzisiaj pozostał cmentarz tatarski zwany mizarem, jeden z niewielu w naszym kraju o niebagatelnej wartości, którym opiekują się mieszkańcy. Znajduje się na nim około 300 nagrobków. W 2017 roku na maziarze przeprowadzone zostały prace konserwatorskie we współpracy z Fundacją Dziedzictwa kulturowego z Warszawy. Dawne nazwy miejscowe i ślady w dokumentach świadczą o obecności społeczności tatarskiej w Studziance i okolicy.
Ze Studzianki pochodzą m.in.: wybitny rzeźbiarz ludowy Teofil Kożuchowski (1909-1978), profesor psychologii Bogusław Hornowski (1914-1989), prof. nauk rolniczych Czesław Józefaciuk (1931-2006), znany podróżnik i architekt Stanisław Daniewicz (1936-2009), rodzina pedagogów Feliks i Maria Pirogowicz, Piotr Bajrulewicz(1933-1983), Edwin Kulawiec (1929-2004) pedagog, profesor tłumacz twórczości Janusza Korczaka, pułkownicy Mieczysław Janowicz i Józef Korycki, twórcy rękodzieła ludowego Halina Łukaszuk, Teresa Dziobek, Sabina Kaczan i Małgorzata Bańkowska (Tokarska) oraz artystka Renata Owczaruk.
W Studziance istnieje skansen – muzeum wsi podlaskiej, które prowadzi rodzina Józefaciuków. Funkcjonujące od kilku lat Stowarzyszenie Rozwoju Miejscowości Studzianka kultywuje dawne tradycje tatarskie i realizuje też różnorodne inicjatywy z funduszy krajowych i unijnych. Organizuje warsztaty kuchni tatarskiej, Tatarskie Turnieje Rodzinne oraz zawody biegowe i gry terenowe. Wydaje własne czasopismo kwartalnik „Echo Studzianki”. Drużyna łucznicza „Tatarzynowie” prowadzi warsztaty łucznictwa tradycyjnego i gry łucznicze. Od kilku lat niesłabnącym zainteresowaniem cieszą się spływy kajakowe rzeką Zielawą i Krzną. Aktywni mieszkańcy działają w grupie śpiewaczej „Studzianczanie”.
Sławomir Hordejuk, Łukasz Węda